Oedeemtherapie Heiloo

Wat is oedeem?

Oedeem is een overmatige ophoping van vocht in het weefsel tussen de cellen van het lichaam in de huid. Oedeem ontstaat door een verstoord evenwicht in de aan- en afvoer van vocht.

Net als de bloedbaan waarin bloed circuleert, heeft het lichaam een lymfestelsel waar lymfe doorheen stroomt. Het lymfestelsel ziet er vergelijkbaar uit met het stelsel voor de bloedsomloop. In tegenstelling tot de bloedcirculatie is het lymfestelsel alleen een afvoerend systeem. Lymfe bevat ongeveer dezelfde bestanddelen als bloedplasma maar heeft een hogere concentratie eiwitten. Als lichaamsarbeid wordt geleverd, neemt de concentratie eiwitten in het weefsel verder toe.

Vocht wordt door de bloeddruk uit de venen (bloedvaten) geperst en komt zo in het weefsel terecht. De lymfevaatjes nemen het vocht dat uit de venen wordt geperst uit het weefsel op. Op het kruispunt van grote lymfevaten bevinden zich lymfeknopen. De lymfeknopen liggen dichtbij organen en op centrale plekken in de armen, benen en nek. Lymfeknopen worden ook wel klieren genoemd. De klieren filteren de lymfe en halen er lichaamsvreemde stoffen uit (bacteriën, kankercellen, celresten, etc.). Deze lichaamsvreemde stoffen komen in de bloedbaan terecht doordat het lymfestelsel en de bloedbaan met elkaar in contact staan. Via de bloedbaan worden de lichaamsvreemde stoffen uitgescheiden door het lichaam. In de lymfeklieren worden witte bloedcellen gemaakt die een belangrijke rol spelen in het afweersysteem van het lichaam.

Het hele lymfesysteem valt gemakkelijk te vergelijken met een wegennet en het vocht zijn de auto’s. Als er teveel auto’s zijn en de wegen zijn intact, zullen de wegen de auto’s niet kunnen verwerken en er ontstaat een file. Zijn het aantal auto’s normaal, maar de wegen zijn beschadigd, dan zal zich ook weer een file vormen. Door middel van kleppen in het lymfesysteem wordt ervoor gezorgd dat het vocht niet terug kan stromen. Het lymfesysteem heeft zijn eigen snelheid waarmee het vocht wordt afgevoerd. De spieren spelen een belangrijke rol als verkeersregelaars en zorgen door middel van aanspannen en ontspannen (bewegen) dat het vocht tegen de zwaartekracht in omhoog wordt gevoerd.

Oedeem is onder te verdelen in: pitting en non-pitting. Bij pitting oedeem blijft er een deukje achter in uw huid, wanneer u een paar tellen met uw duim in uw huid drukt. Bij non-pitting oedeem gebeurt dit niet. Pitting oedeem kan zowel ontstaan door veneuze insufficiëntie (slecht werkende bloedvaten) als door intern leiden (dysfunctie spierpomp). Lokale processen, zoals een ontsteking, (wondroos, zonnebrand, trauma) kunnen eveneens aanleiding geven tot oedeemvorming.

Vormen van oedeem

Lymfe-oedeem

Lymfe-oedeem is een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het weefsel door een verstoorde aan- en afvoer van vocht. Lymfe-oedeem ontstaat wanneer er te weinig oedeem door het lymfesysteem wordt afgevoerd. Dit komt door een vermindering in de transportcapaciteit van het lymfesysteem zelf. Een tweede oorzaak kan zijn dat er zoveel vocht in het weefsel zit, terwijl het lymfesysteem goed werkt, zodat het oedeem weer via de lymfevaatjes terug in het weefsel stroomt. Het lymfesysteem krijgt dit vocht dus niet verwerkt.

Lymfe-oedeem wordt onderverdeeld in primair oedeem en secundair oedeem. We spreken van primair oedeem als het oedeem veroorzaakt wordt door een afwijking in het lymfesysteem zelf, die al bij de geboorte aanwezig is. Dit komt door overerving of chromosomale afwijkingen. Het hoeft niet te betekenen dat er altijd bij de geboorte meteen oedeem aanwezig is; er is meestal een luxerend moment.

Bij secundair oedeem ligt de oorzaak van oedeemophoping buiten het lymfesysteem. Een trauma van buitenaf is de oorzaak. Direct tot jaren later na het trauma kan er lymfe-oedeem ontstaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verwijderen van lymfeklieren na een vorm van kanker om de kans op uitzaaiingen te verkleinen. Maar ook langdurige compressie, obstructie door tumorgroei, straling, infectie, eiwitbalansverstoring en medicatie kan aanleiding geven tot secundair oedeem.

Kenmerken: Bleek bij het staan, week tot hard gevoel, variabel pitting en non pitting. Niet druk pijnlijk, overal kan het oedeem zich bevinden, verbeterd soms met hoog leggen.

Veneus oedeem

Veneus oedeem ontstaat door een te hoge druk in het veneuze gedeelte van de bloedsomloop. Hierdoor wordt er zoveel vocht uit de venen geperst, waardoor  het lymfesysteem dit vocht niet kan verwerken. Bekende oorzaken hiervan zijn bijvoorbeeld hoge bloeddruk, trombose en spataderen.

Kenmerken: Blauw bij het staan, week tot hard gevoel, pitting oedeem, licht druk pijnlijk, tenen blijven oedeem vrij. Pigment verkleuring, open benen en verbeterd door hoog leggen.

Lipoedeem

Lipoedeem is een abnormale toename van vet in vetcellen van de romp tot de enkels. Vet is een ophoping van eiwitten. Door de aanwezigheid van vet is de afvoer van het oedeem door het lymfestelsel niet optimaal. Het komt uitsluitend voor bij vrouwen en is altijd symmetrisch. Het heeft een relatie met overgewicht en kan familiair zijn.

Kenmerken: Bleek bij het staan, week gevoel, non pitting oedeem, druk pijnlijk, tenen en voetrug oedeemvrij, geen huidveranderingen, verbeterd niet met hoog leggen.

De therapie


Door de vochtophoping is er meestal een verminderde beweeglijkheid, veroorzaakt vaak pijn en er kunnen ontstekingen ontstaan. Wanneer er een groter trauma plaats heeft gevonden, zoals een operatie, dan zijn er lymfeknopen of -vaten beschadigd en moet het vocht een andere weg zien te zoeken. Die weg wordt gestimuleerd door oedeemtherapie.

De behandeling van oedeem bestaat uit verschillende onderdelen:

• Voorlichting en advisering

Het is van belang dat mensen met oedeem goed voorgelicht worden over ‘wat wel en niet te doen’ met het gezwollen ledemaat.

• Manuele lymfedrainage

Dit is een soort massagetechniek, waarbij het vocht uit het aangedane ledemaat naar een gezonde regio van het lichaam verplaatst wordt. In deze gezonde regio zijn de lymfevaten en –klieren nog wel intact en kunnen het vocht afvoeren. Verder wordt er veel aandacht besteed aan het stimuleren van de lymfeklieren zodat ze het vocht beter afvoeren.

• Oefeningen

De oefeningen hebben als doel het lymfestelsel te stimuleren, de beweeglijkheid van gewrichten te bevorderen en de spierkracht te verbeteren.

• Compressie

Door druk uit te oefenen op het aangedane lichaamsdeel wordt het vocht beter afgevoerd. Deze druk wordt verkregen door het ledemaat in zijn geheel in te zwachtelen met een korte rekzwachtel. Op het moment dat de omvang van het ledemaat gelijk blijft kunnen compressiekousen aangemeten worden om de functie van de zwachtel over te nemen.

Het effect van de behandeling is afhankelijk van het soort oedeem, de oorzaak van het oedeem en hoelang het oedeem reeds bestaat. Over het algemeen kan met oedeemtherapie een aanzienlijke vermindering in de vochtophoping bereikt worden.

Bij Fysio Heiloo is Sandra Jonckbloedt geregistreerd oedeemtherapeut.